چاپ خوب محمد حسن لویزه – کارشناس چاپ و نشر

محمد حسن لویزه – کارشناس چاپ و نشر

پیش از ورود به بحث لازم است اشاره کنیم که این مطلب (عنوان مقاله) از زاویه سیستم چاپ افست بررسی خواهد شد و در شاخه افست نیز سعی بر این است که بیشتر نکات مفید در چاپ رنگی تجاری، بازرگانی و تبلیغاتی مورد بحث قرار گیرد چرا که پارامتر کیفیت بیشتر در این بخش لحاظ می گردد و از نظر سفارش دهنده بسیار مهم است و در چاپ های خبری مانند روزنامه، مجلات، کتب درسی و آموزشی (به استثناء معدود کتاب های هنری، گرافیکی و علمی) اصولا" تهیه خبر، تنظیم مطالب مربوطه و سرعت صفحه بندی و تولید به مراتب جایگاه مهم تری نسبت به کیفیت دارند.

به منظور دستیابی به نتیجه مطلوب در فرآیند چاپ یک پروژه عوامل بسیاری دخیل هستند که در این مجال می کوشیم به مهمترین آنها مختصرا" اشاره ای نماییم.

همانطور که می دانید فرآیند تولید در صنعت چاپ از سه مرحله ، پیش از چاپ (Pre press) چاپ (Press) و پس از چاپ (Post press) تشکیل گردیده است و این خود گویای این مطلب است که برای دستیابی به یک چاپ مطلوب باید نکاتی در مرحله قبل رعایت گردند. در این مقاله مرحله سوم فرآیند تولید از موضوع بحث ما خارج می باشد و تنها دو مرحله اول و دوم فرآیند تولید به ویژه تاثیر مستقیم مرحله پیش از چاپ در فرآیند چاپ یک پروژه و اهم موارد در حین چاپ بررسی می گردند.

1- عوامل موثر در کیفیت تولیدات چاپی در مرحله پیش از چاپ Pre press

1-1- عکاسی صنعتی:Industrial photography

رعایت نکات مهم و اصولی هنگام عکاسی از سوژه مورد نظر مانند تنظیم دیافراگم، فاصله، سرعت استفاده از لنز و نگاتیو یا پزتیوی با حساسیت معین و همچنین بهره گیری از یک دوربین حرفه ای و یک عکاس خلاق به ما کمک می کند تا بتوانیم از محصولاتی که قرار است طی یک برشور، پوستر و یا دفترچه تبلیغاتی به مصرف کنندگان یا مخاطبان آن محصولات معرفی گردد، تصویری زیبا، جذاب و گویا ارائه دهیم.

2-1- طراحی حرفه ای: Pro fissional design

به منظور رسیدن به ((Layout مناسب یک بروشور، پوستر و یا کاتالوگ نیاز به یک طراحی حرفه ای داریم. منظور از طراحی حرفه ای این است که اولا" کسی که طرح اولیه را اتود می زند دارای دانش آکادمیک و تحصیلات تخصصی گرافیک باشد ثانیا" از ذوق و استعداد هنری ذاتی نیز بهره مند باشد. نکته ای که تقریبا" توسط بسیاری از کانون ها و شرکت های تبلیغاتی نادیده گرفته می شود و معمولا" واژه طراح یا گرافیست به کسی اطلاق می گردد که تسلط نسبی به نرم افزارهای گرافیکی دارد و می تواند با جادوی آنها طرح جالبی خلق کند در صورتیکه نقش رایانه و نرم افزار های گرافیکی بیشتر از یک ابزار نیست در حقیقت رایانه تنها می تواند نقش یک مواد را در دستان توانمند یک گرافیست ایفا نماید. اینکه با آن مواد چه طرحی به روی کاغذ و یا صفحه مانیتور خلق می گردد کاملا" به تخصص و استعداد هنری گرافیست مربوطه بستگی دارد بدون تردید یک چاپ خوب، چاپی که هر بیننده ای را مسحور کند علاوه بر رعایت نکات تخصصی و فنی هنگام چاپ باید از طراحی حرفه ای قدرتمندی نیز برخوردار باشد.

3-1- اسکن: Scanning

پس از طراحی و تنظیم اتود اولیه و Layout مربوطه، اکنون زمان آن رسیده است که تصاویر تهیه شده بر اساس Layout توسط اسکنر به فرمت های گرافیکی تبدیل گردد تا بتوانیم به کمک نرم افزار های گرافیکی طرح تایید شده نهایی را به یک سند رایانه ای تبدیل کنیم.

برای اسکن کردن تصاویر نیز بهتر است با توجه به نحوه چاپ، نوع کاغذ یا مقوای مورد نظر از ابتدا سیستم مدیریت رنگ و dpi مناسب انتخاب گردد و از یک اسکنر درام ویا اسکنر تخت ( flat ) قدرتمند مجهز به تکنولوژی xyz بهره گرفت.

تهیه یک اسکن مناسب از تصاویر و تبدیل مطلوب سیستم تشکیل رنگ Continues tone به ترام، تاثیر به سزایی در کیفیت نهایی چاپ خواهد داشت.

4-1- اصلاح رنگ Color Correction

بدون تردید اصلاح رنگ از اساسی ترین پارامترهای دستیابی به کیفیت عالی در مرحله چاپ می باشد.

پس از اسکن کردن تصاویر تمامی آنها باید از لحاظ درصد رنگ های به کار رفته با نمونه ارجینال عکس کمترین اختلاف را دارا باشند تا ترام های منتقل شده به روی فیلم یا پلیت توان تولید درصد رنگ مورد نظر را هنگام چاپ دارا باشند.

می دانید تصویری که در مانیتور مشاهده می کنیم با تصویری که در مرحله چاپ تولید می گردد متفاوت است یعنی چنانچه تصویری را در مانیتور ببینید و از نظر رنگی تایید کنید باید مطمئن باشید که نتیجه چاپ آن حتما" متفاوت خواهد بود مگر آنکه مانیتو کالیبره باشد. برای تشریع این مطلب تا جائیکه بتوانیم به زبان ساده توضیح می دهیم.

تکنیک تشکیل تصویر در مانیتور RGB است حال آنکه تصویر در سیستم افست به روش CMYK به چاپ می رسد و این دو محیط رنگی با یکدیگر تفاوت هایی دارند.

Calibration

کالیبره بودن یعنی اینکه با استفاده از یک نمودار ( Profile ) تبدیل مانیتور قادر باشد نقاط رنگی ورودی با سیستم RGB از یک اسکنر را به نقاط معادل آن در CMYK تبدیل کند و تصویری که به ما نمایش می دهد هر چند با تکنولوژی RGB تولید شده ولی مشابه سیستم CMYK باشد به این عمل (Calibration) کالیبراسیون می گویند و از استاندارد جهانی ICC به معنای International Color Correction بهره می گیرد تنها در اینصورت است که می توان به تصویری که در مانیتور می بینیم به عنوان نتیجه نهایی چاپ اعتماد نمائیم.

لیکن متاسفانه کالیبراسیون و استفاده از ICC profile در ایران جایگاهی ندارد و کمتر شرکت یا موسسه تبلیغاتی وجود دارد که دستگاه هایی مانند پرینتر ها، پروفرها، اسکنر، مانیتور، ایمج ستر و پلیت ستر متعلق به آن با یکدیگر کالیبره شده باشند و عینا" بدون خطا همگی با استفاده از یک ICC profileترام های رنگی را به روی صفحه مانیتور، کاغذ، فیلم و یا پلیت منتقل کنند.

از طرفی خریداری یک مانیتور مجهز به سیستم Color sync نیز بسیار گران تمام می شود (به خاطر دارم زمانی یک مانیتور بارکو حرفه ای 21 اینچ در حدود 10 میلیون تومان قیمت داشت  که هیچ مشتری در ایران بهای تولید کار طبق استاندارد جهانی و کیفیت درجه یک را بپردازد و مهمترین دلیل آن هم این است که بازار تبلیغات و چاپ عمدتا" در دست واسطه هایی است که در این میان بعضا" بدون کمترین تخصص تنها از ارتباط گسترده خود در سازمان ها و نهاد ها به دنبال استفاده های کلان هستند و تا زمانی که این خلاء بین سفارش دهندگان و صاحبان فن آوری های پیشرفته وجود دارد این نابسامانی تداوم خواهد داشت.

در یک جمع بندی اینطور نتیجه می گیریم که چنانچه مانیتور کالیبره و یا ICC profile در اختیارتان قرار نداشت باید با تکیه به تجربه یک اپراتور حرفه ای که رنگ را بخوبی بشناسد پس از عملیات اسکن، تصویر تشکیل شده در مانیتور را از نظر ترکیب رنگ با تصویر مربوطه که بصورت نگاتیو، پزتیو و یا چاپ عکس در اختیارتان قراردارد تطبیق دهیم و در صورت نیاز اصلاح نماییم.

البته امروزه اسکنرهای پیشرفته تر از نرم افزارهای مدیریت رنگ Color management)) قدرتمندی استفاده می کنند که در این راستا کمک بزرگی به اپراتور ارائه می دهند و تسلط در بکارگیری توانایی های این نرم افزارها جهت انجام یک اسکن حرفه ای و قابل قبول امری حیاتی برای اپراتور محسوب می گردد از مهمترین این نرم افزارها می توان به Lino Color Elit مربوط به کمپانی Heidelberg  و یا نرم افزار Color Quartet مربوط به کمپانی پورپ اسکوفوت (Purp Scofot) اشاره نمود. ذکر این موارد به وضوح بیانگر اهمیت مدیریت اصلاح رنگ و تاثیر شگرف و عمیق آن در دستیابی به چاپ مطلوب می باشد.

5-1- خروجی  Out put:

اکنون فایل های نهایی آماده تهیه خروجی گردیده است و در این راستا استفاده از دو سیستم اپورچ ستر یا ctf (Computer to film) و یا پلیت ستر ctp (Computer to plate) مفید به نظر می رسد (فن آوری DI «Direct Imaging» چاپ مستقیم از موضوع بحث این مقاله خارج است) طبیعتا" به منظور افزایش کیفیت چاپ بهتر است که از تکنولوژی CTP حرارتی استفاده نماییم.

پلیت سترها توانایی های بسیار زیادی را به ما ارائه می دهند آنها دارای ریپ های (Rip) قدرتمندی هستند که توانایی ترام گذاری در حالت مختلف را فراهم می آورند به عنوان مثال سیستم ترام گذاری استکاتو Stecutto که ویژگی کمپانی Creo است و یا ترام گذاری مشابهی از کمپانی screen. در این نوع سیستم ها زاویه ترام حذف گردیده است و ترام ها بر اساس قواعد ماتریس در ریاضیات به صورت تصادفی کنار هم چیده می شوند.

این سیستم ترام گذاری کیفیت فوق العاده ای (عینا" مانند چاپ عکس) را پس از چاپ به همراه خواهد داشت هر چند خرید این Option برای سرمایه گذار و صاحب تکنولوژی گران تمام می شود.

با توجه به تمام مواردیکه ذکر شد و همچنین انتخاب خط ترام مناسب (Lpi) و Out put Resolution مناسب که بسته به نوع جنس کاغذ مصرفی اعم از سفید، تحریر، کاهی، گلاسه، الوان انتخاب می گردد پلیت تهیه شده با آماده ارائه به چاپخانه خواهد بود.

اکنون با نگرشی به مطالب عنوان شده به خوبی در می یابید که برای دستیابی به یک چاپ مطلوب خیلی بیشتر از آنکه هنگام چاپ دقت نیاز باشد در مرحله پیش از چاپ دقت لازم است.

2- عوامل موثر در کیفیت چاپ (Press)

1-2-انتخاب یک ماشین چاپ 4 رنگ جدید مجهز به سیستم های رایانه ای کنترل مرکب و رطوبت

بدون تردید چاپ یک پلیت حرارتی با یک ماشین چاپ نود عاری از هر گونه عیب و نقص فنی در قسمت های کلیدی آن شامل سنجاق، نشان، سیلندر، پنجه، نورد، خشک کن، پودر پاش، لاستیک تاثیر به سزایی در کیفیت نهایی چاپ خواهد داشت.

2-2- استفاده از مرکب مرغوب خارجی و استاندارد

3-2- بهره گیری از تخصص و دانش فنی یک ناظر چاپ که به خصوصیات فنی ماشین آلات و همچنین ترکیب رنگ آشنایی کافی داشته باشد و از آغاز مرحله Pre press در جریان امور باشد.

4-2- دقت در عمل تطابق رنگ ها یا Registration

روی هم خوردن رنگها از مهمترین عوامل کیفیت چاپ خواهد بود هماهنگ بودن زمانی پنجه های ماشین هنگام دریافت و تحویل کاغذ و استفاده از کاغذ مناسب در تطابق رنگ ها بسیار موثر است. رعایت راه کاغذ هنگام چاپ نیز بسیار مهم است از نظر علمی و فنی راه کاغذ باید بر محور سیلندر ماشین موازی باشد تا عمل تطابق به بهترین نحو ممکن صورت پذیرد لذا از ابتدا هنگام خرید کاغذ باید محاسبه نمود که چنانچه قرار است کاغذ خریداری شده در ابعاد 2/1 (2 یا 5/1 ورقی) برش گردد و سپس به ماشین تغذیه گردد حتما" راه کاغذ خریداری شده در عرض آن باشد (SG). به شکل 1 توجه کنید.

حال آنکه چنانچه بدون توجه به این نکته کاغذ تهیه کنیم که رده آن در طول کاغذ باشد (LG) مسئله کاملا" برعکس می شود و راه کاغذ دقیقا" عمود بر محور سیلندر واقع می گردد.

ملاحظه می فرمایید که با توجه به جهت تغذیه کاغذ (طرف 70) بعد از برش راه کاغذ کاملا" عمود بر محور ماشین واقع می گردد که این عمل تا حدی از کیفیت تطابق یا Registration می کاهد.

در تطابق نکات دیگری نیز همچون رطوبت کاغذ دخیل هستند به عنوان مثال چنانچه کاری 4 رنگ با ماشین 2 و یا تک رنگ چاپ گردد ابتدا بهتر است یک بار کاغذ مورد نظر بدون مرکب از ماشین عبور داده شود تا فقط آب بخورد و خودش را کمی جمع کند سپس عمل چاپ آغاز گردد در غیر این صورت معمولا" پس از چاپ رنگ اول و در هنگام خشک شدن کاغذ خودش را کمی جمع می کند که در این اتفاق هنگام چاپ رنگ های بعدی عمل تطابق را کمی با مشکل مواجه می سازد.

بطور خلاصه از دیگر مسائلی که هنگام چاپ باید رعایت کرد می توان به همخوانی رنگ ها هنگام بستن فرم ها اشاره کرد از کنار هم مونتاژ کردن فایل هایی که اختلاف رنگی زیادی با هم دارند خودداری نماییم و همچنین هنگام عمل چاپ بطور مداوم نمونه هایی را بیرون بیاوریم و کنترل نماییم چنانچه لکه ای، نقطه ای و یا پرز کاغذی روی لاستیک یا زینک نشسته باشد و روی کار بیاید بلافاصله ماشین را متوقف کرده و آن را بر طرف نماییم و به منظور چاپ در تیراژهای بالا هراز چند گاهی زینک و لاستیک ها را شستشو دهیم و نتیجه چاپی یک پروژه باید حاوی نکات ذیل باشد تا بتوان دست کم آنرا چاپی خوب دانست:

1-       از نظر ترکیب رنگ کمترین اختلاف را با نمونه های اصلی دارا باشد.

2-       تمامی رنگ ها در حد نرمال و قابل قبول به روی کار نشسته باشند.

3-       کار پشت نزده باشد.

4-       پدیده پیچازی شدن و بزرگ شدن ترام ها در حداقل ممکن و یا وجود نداشته باشد.

5-       رنگ ها کاملا" به روی هم منطبق باشند.

6-       کار محو و یا اصطلاحا" فلو نباشد و رنگ ها شارپ، زنده و سطوح تن پلات کاملا" صاف و یکدست و عاری از هر گونه ناصافی باشند.

امید که با همت دست اندرکاران، مدبران و اساتید این صنعت روز به روز شاهد شکوفایی و گسترش هر چه بیشتر صنعت چاپ در کشور باشیم. اکنون که در دنیای پیشرفته، صنعت چاپ جزء شاخصه های توسعه یافتگی محسوب می گردد و با توجه به ظرفیت های این شاخه در کشور به ویژه در زمینه چاپ و بسته بندی لزوم ایجاد زمینه سرمایه گذاری بیشتر در جهت ارزآوری و ایجاد اشتغال در برنامه های توسعه بیش از بیش اهمیت خویش را آشکار ساخته است چراکه صنعت چاپ توانایی بالایی در زمینه صادرات محصولات چاپی و بسته بندی به کشورهای منطقه و حتی اروپا و آمریکا در اختیار دارد، امید که در دولت جدید با تغییر دیدگاه ها و تحول ساختارها این امکان محقق گردد.